“วิกฤตต้มยำกุ้ง” ประวัติศาสตร์บาดแผลที่ไทยกลัวเกิดซ้ำอีกครั้ง เมื่อเงินบาทอ่อนค่าแตะ 38 บาท/ดอลลาร์

---

“เสือตัวที่ 5 แห่งเอเชีย” จุดเริ่มต้นของมหาวิกฤตร้ายแรงที่สะเทือนไปทั้งเอเชีย ไทยจะเผชิญกับวิกฤตนี้ซ้ำอีกหรือไม่?! เมื่อปัจจุบัน เงินบาทไทยแตะ 38 บาท/ดอลลาร์ อ่อนค่าสุดในรอบ 16 ปี เรามาเรียนรู้บทเรียนประวัติศาสตร์บาดแผลที่ไทยไม่อยากเจออีกครั้งอย่าง “วิกฤตต้มยำกุ้ง” กันครับ

 

ทำความรู้จัก “วิกฤตการณ์ต้มยำกุ้ง”

วิกฤตต้มยำกุ้ง หรือวิกฤตเศรษฐกิจปี 2540 คนต่างชาติเรียกเหตุการณ์นี้ว่า “Asian Financial Crisis” เพราะเป็นเหตุการณ์ที่ส่งผลกระทบเป็นวงกว้างไปทั่วทั้งภูมิภาคเอเชีย ไม่ใช่เพียงประเทศไทยเท่านั้น นับเป็นมหาวิกฤตที่ร้ายแรงมากเหตุการณ์หนึ่งในประวัติศาสตร์ เรามาดู 3 สาเหตุหลักของวิกฤตนี้ ก่อนที่ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) จะทำการลอยตัวค่าเงินบาทกันครับ

สาเหตุประการแรก - การกู้ยืมเงินเพื่อเก็งกำไร

ประเทศไทย รวมถึงทั่วโลกในขณะนั้น กำลังเกิดแนวคิดเรื่อง “การเปิดเสรีการค้า” ทำให้รัฐบาลของเราจัดตั้ง “วิเทศธนกิจ” (Bangkok International Banking Facilities: BIBF) ขึ้นในปี 2535 โดยมีนโยบายเพื่อชักจูงการลงทุนจากชาวต่างชาติ ด้วยการ “ลดค่าธรรมเนียมการกู้ยืมเงินจากต่างชาติ” ทำให้การกู้ยืมเงินสามารถทำได้ง่ายขึ้น และนี่ก็เป็นจุดเริ่มต้นของมหาวิกฤตทั้งหมดครับ

ขอบคุณรูปภาพจาก The standard

หลังจากที่มีนโยบายเช่นนี้ ทำให้หลายคนสบโอกาสในการทำกำไรจากธุรกิจกู้ยืมเงินจากต่างชาติ เพราะไม่ใช่ทุกคนที่สามารถทำได้ โดยหลักการ คือ “กู้ถูก ปล่อยแพง” ทุกท่านรู้หรือไม่ครับว่า ขณะนั้นการกู้ยืมเงินเพื่อทำธุรกิจกับธนาคารพาณิชย์ต่าง ๆ มีอัตราดอกเบี้ยสูงถึง 13% ส่วนการกู้ยืมเงินจากนายหน้าเหล่านี้มีอัตราดอกเบี้ยเพียง 10% ขณะที่อัตราดอกเบี้ยที่นายหน้ากู้ยืมจากต่างชาติมีมูลค่าประมาณ 5-8% เท่านั้น ดังนั้น ธุรกิจนี้จึงเติบโตได้เร็วมาก ๆ ครับ สามารถดูได้จากรูปภาพประกอบด้านบน หัวข้อ “เงินกู้ต่างประเทศ” ที่จะเห็นได้ว่า เติบโตขึ้นทุกปีครับ

การเติบโตของธุรกิจเก็งกำไรจากการปล่อยกู้นั้น อีกหนึ่งสาเหตุมาจากนโยบาย “การตรึงค่าเงินบาท” ของรัฐบาล ที่ต้องการตรึงเงินบาทด้วยมูลค่า 25 บาท/ดอลลาร์ เพื่อใช้ชักจูงนักลงทุนต่างชาติให้เข้ามาลงทุน แต่กลับเป็นนโยบายที่ผิดพลาดมากครับ เพราะการตรึงค่าเงินนั้น นับเป็นการฝืนธรรมชาติ และกลไกตลาดในเรื่องของอุปสงค์-อุปทานอย่างหนึ่ง ดังนั้น แทนที่จะได้เงินขาเข้าจากนักลงทุนต่างชาติ แต่กลับได้ปริมาณการกู้ยืมที่เพิ่มขึ้นอย่างมหาศาลแทน เพราะผู้กู้ไม่จำเป็นต้องกังวลเรื่องการเปลี่ยนแปลงของค่าเงินครับ

การกู้ยืมเงินในช่วงนั้นจึงเป็นไปอย่างบ้าคลั่งมากครับ เพราะไม่ใช่เพียงการกู้มาเพื่อทำธุรกิจ แต่ยังเป็นการกู้ยืมมาเพื่อใช้จ่ายสินค้าฟุ่มเฟือยต่าง ๆ ด้วย นับเป็นเทรนด์การกู้ยืมอย่างหนึ่งก็ว่าได้ครับ เพราะใครไม่กู้ก็เหมือนจะตกกระแสไป อีกทั้ง เศรษฐกิจในช่วงนั้นก็ “เหมือนจะไปได้สวย” ทำให้เกิดเจ้าสัวใหม่จำนวนไม่น้อยเลยครับ ธุรกิจที่ถือว่าได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก คือ “อสังหาริมทรัพย์” ทั้งการสร้างโรงงาน และบ้านพักที่ผุดขึ้นราวกับดอกเห็ด ที่ดินก็ราคาพุ่งสูงกว่าความเป็นจริงมาก ๆ ครับ ช่วงปี 2535 - 2538 แม้จะดูเฟื่องฟู แต่ในความเป็นจริงแล้วนั้น นับเป็นภาวะฟองสบู่ที่ใกล้ปริแตกเต็มทนครับ

 

สาเหตุประการที่ 2 - เศรษฐกิจไทยเข้าสู่ช่วงชะลอตัว

แม้ว่าปัจจัยนี้จะเป็นส่วนน้อย แต่ก็นับว่ามีส่วนสำคัญเช่นกันครับ นั่นคือ เศรษฐกิจไทยที่ก่อนหน้านี้ไปได้ด้วยดีเพราะ “คู่ค้าคนสำคัญ” อย่างญี่ปุ่น แต่ในปี 2539 ญี่ปุ่นกลับมีเศรษฐกิจไม่ค่อยดีนัก ทำให้ส่งผลกระทบต่อการทำธุรกิจระหว่างกัน เศรษฐกิจไทยจึงชะลอตัวตามไปด้วย ประกอบกับช่วงนั้น จีนก้าวเข้ามาเป็นเสือแห่งเอเชียอีกตัวด้วยกำลังการผลิต และค่าแรงที่ต่ำ

เศรษฐกิจไทยไม่เป็นไปอย่างที่คาดหวัง อีกทั้ง ยังได้รับผลกระทบหนักจนเข้าสู่ภาวะฟองสบู่แตก กระทบกับธุรกิจต่าง ๆ เป็นห่วงโซ่ในที่สุดครับ ซึ่งธุรกิจที่โดนกระทบแรก ๆ เลยก็คือ อสังหาฯ และธนาคารครับ ดังนั้น เราจึงมักจะเห็นตึกร้างมากมายในช่วงนี้ โดยเฉพาะแลนด์มาร์คสำคัญอย่าง “สาธร ยูนีค ทาวเวอร์” ตึกสูงอันดับ 4 ของโลก จากการจัดอันดับเมื่อปี 2560 ซึ่งเป็นอนุสรณ์สถานของวิกฤตการณ์ต้มยำกุ้งมาจนถึงปัจจุบัน

 

สาเหตุประการที่ 3 - ความเชื่อมั่นของไทย ความเชื่อมั่นของเงินบาท

สาเหตุสุดท้ายนี้ มาจากการขาดความเชื่อมั่น 3 ประการ คือ 1) ความเชื่อมั่นในการชำระหนี้ อันเริ่มต้นจากธนาคารกรุงเทพฯ พาณิชย์การ (BBC) ที่ปล่อยสินเชื่อหละหลวม เพราะปัญหาการทุจริตภายใน ทำให้ ธปท. ต้องสั่งเพิ่มทุนอยู่หลายครั้ง แต่สุดท้ายก็ไม่สำเร็จ แม้ว่าจะมีกองทุนฟื้นฟูฯ (FIDF) เข้ามาช่วยอุ้มก็ตาม ดังนั้น จึงเกิดความตระหนกในหมู่ประชาชนและนักลงทุน ทำให้มีการแห่ไปถอนเงินสดเป็นจำนวนมากจนธนาคารรับไม่ไหว เรื่องนี้กระทบต่อความเชื่อมั่นไทยเป็นอย่างมาก กระทั่งมูดีส์ (Moody's) บริษัทจัดอันดับเครดิตพันธบัตร ก็ทำการลดการจัดอันดับเครดิตตราสารหนี้ไทย จากการเล็งเห็นถึงความสามารถในการชำระหนี้ ทำให้นักลงทุนต่างชาติเองก็ถอนเงินทุนออกด้วยเช่นกัน

จากปัญหาดังกล่าว ทำให้กระทบต่อ 2) ความเชื่อมั่นของเงินบาท นักลงทุนต่างชาติ และกองทุนบริหารความเสี่ยง (Hedge Fund) จึงเล็งเห็นถึงโอกาสในการทำกำไรจากค่าเงินที่อาจมีการปรับตัวลดลง ด้วยการ Short Sell หรือ “โจมตีค่าเงินบาท” ซึ่งหนึ่งในนั้นก็มีชายผู้ทำให้ธนาคารอังกฤษล่มอย่างจอร์จ โซรอส (George Soros) ด้วยเช่นกัน เขาทำนายว่า ค่าเงินบาทจะไม่สามารถตรึงราคาได้อีกต่อไป ดังนั้น นักลงทุนจำนวนมากจึงทำการเปิดออเดอร์เพื่อเก็งกำไร แม้ว่า ธปท. จะเข้ามาช่วยพยุงค่าเงินด้วยการอัดฉีดเงินดอลลาร์จำนวนมหาศาล จนทำให้เงินทุนระหว่างประเทศหลักแสนเหลือเพียงหลักพันดอลลาร์ แต่สุดท้ายเงินทุนนั้นก็ไม่เพียงพออีกต่อไป

อีกหนึ่งเหตุการณ์สำคัญ คือ การลาออกจากตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลังของนายอำนวย วีรวรรณ ซึ่งทำให้ 3) ความเชื่อมั่นของไทย ลดลงตามไปด้วย การยื้อครั้งสุดท้ายจึงจบลงด้วยการประกาศ “ลอยตัวค่าเงินบาท” ในวันที่ 2 กรกฎาคม 2540 ของประธาน ธปท. นับเป็นการจบนโยบายที่นำมาสู่วิกฤต